In Nederland kun je een octrooi (=patent) aanvragen bij het Octrooicentrum Nederland. Het Octrooicentrum kan echter alleen een patent (=octrooi) verlenen voor Nederland. Wil je in een ander land ook een patent dan dien je dit in principe voor elk land apart aan te vragen; een wereldwijd octrooi bestaat niet.
Een uitvinding zal echter slechts zelden tot een enkel land zijn beperkt. Denk alleen al aan mondiale toeleverketens om producten te maken voor de verkoop aan zo’n beetje iedereen in de wereld die deze producten kan betalen. Als je je uitvinding al wilt octrooieren dan is het strategisch kiezen van landen een “must” om de kosten te beheersen. Deze blog kan je helpen bij het maken van een strategische landenkeuze.
Een ketenbenadering
Om te komen tot een keuze is het handig om de landen waarin de toeleverketen zich bevindt te onderscheiden. Ten eerste zijn dit de landen waarin de eigen onderneming en je concurrenten het product produceren. Ten tweede de landen waarin strategische en kritieke leveranciers van de eigen onderneming en van concurrenten zijn gevestigd. Een uitvinding kan immers zijn gericht op een onderdeel van een eindproduct.
Daarnaast is het inzichtelijk om de afzetmarkt en de logistieke stromen te kennen. Met name inzicht in logistieke knooppunten kan leiden tot een strategische keuze voor een land met een kleine afzetmarkt waarin het product niet wordt gemaakt. In veel gevallen is het voldoende om een deel van de afzetmarkt te beschermen om te het voor concurrenten minder aantrekkelijk te maken de markt te betreden.
Met bovenstaande informatie kunnen vier lijsten worden gemaakt met landen die kandidaat zijn voor het aanvragen van een octrooi:
- Toeleveranciers: landen waarin onderdelen van het product worden gemaakt;
- Concurrenten: landen waarin het product wordt gemaakt;
- Logistieke knooppunten: landen waarin een centrale overslag of distributie aanwezig is;
- Afzetmarkten: landen waarin het product wordt verspreid en gebruikt.
Een volgende stap om tot een keuze te komen is om per lijst de verwachte invloed van octrooibescherming op de eigen onderneming in kaart te brengen. Als leidraad worden hierna per lijst een aantal aandachtspunten en inzichten besproken.
Toeleveranciers
Leveranciers van strategische en knelpunt-producten kunnen een sterke machtspositie in een toeleverketen verwerven. Deze machtspositie kan mogelijk worden veranderd door het aanvragen van een octrooi in een land waar een dergelijke toeleverancier is gevestigd. Neem bijvoorbeeld een octrooi dat is gericht op een doorontwikkeling van een onderdeel dat door zo’n leverancier wordt geleverd. Dit octrooi kan worden gezien als een middel om te voorkomen dat de leverancier de uitvinding levert aan concurrenten. Alternatief kan het octrooi mogelijk dienen als onderhandelingsmiddel voor het verbeteren van de leveringsvoorwaarden in ruil voor een licentie. Een belangrijke randvoorwaarde voor een strategie gericht op toeleveranciers is een hoge drempel voor het verplaatsen van de bedrijfsactiviteiten. Doorgaans is deze drempel hoog voor kapitaal intensieve industrieën zoals staalindustrie en halfgeleiderindustrie. Indien je leverancier relatief makkelijk kan verplaatsen is deze strategie waarschijnlijk weinig effectief.
Concurrenten
Een veel voorkomende reden voor het aanvragen van een patent is het blokkeren van concurrenten. Doorgaans is dit gericht op het voorkomen dat het product door de concurrenten wordt gemaakt zonder de afzetmarkt en toeleveranciers aan te spreken. Dit kan natuurlijk uitsluitend indien je je concurrenten en hun productielocaties kent.
Ook hier geldt dat een hoge drempel voor het verplaatsen van de productielocatie een belangrijke randvoorwaarde is om plezier van je patent te hebben. Met name bij uitbestede fabricage bij ondernemingen zoals Foxconn, Flextronics of Jabil Circuit kan de drempel om de productie naar landen met lagere lonen te verplaatsen relatief laag zijn. Indien de fabricagelocatie in een relatief kleine afzetmarkt is gelegen dan heeft je octrooi na het verplaatsen van de fabricagelocatie mogelijk weinig waarde. Indien je geen inzicht hebt in de productielocaties of toeleveranciers van je concurrenten dan resteert slechts een strategie gericht op de afzetmarkt en logistieke knooppunten. Een octrooi aanvragen in een land waarin je concurrent slechts onderzoek doet is doorgaans weinig zinvol. Het toepassen van gepatenteerde uitvindingen voor onderzoek is in Nederland bijvoorbeeld vrij.
Logistieke knooppunten
Het uitgangspunt van een strategie gericht op goederenstromen is dat een relatief grote afzetmarkt wordt bediend vanuit een vast logistiek knooppunt. Denk hierbij aan havens, vliegvelden en distributiecentra. Zo kan met een Nederlands octrooi een belangrijk deel van de Europese afzetmarkt worden afgeschermd voor goederen die via de Rotterdamse haven Europa binnenkomen. Een concurrent die eenvoudig gebruik kan maken van meerdere routes en distributiecentra zal echter niet onder de indruk zijn van een patent in Nederland. In dat geval is een octrooi gericht op de productielocatie of de afzetmarkt waarschijnlijk een betere investering.
Een aandachtspunt bij deze strategie is dat mogelijk (potentiële) klanten van de eigen onderneming dienen te worden aangesproken. Het behoeft geen betoog dat distributeurs die worden gedwongen om een lucratieve handel te staken niet altijd met veel plezier overstappen naar de octrooihouder.
Afzetmarkt
Hiervoor is reeds toegelicht dat een strategie gericht op de toeleverketen niet altijd goed mogelijk is. In dat geval resteert “slechts” de optie de afzetmarkt af te schermen. Met name voor consumenten-producten is dit een degelijke strategie. Een bevolking verplaatst zich immers minder makkelijk dan een fabriek. Als iedereen op de wereld een potentiële klant is dien je natuurlijk wel criteria te hebben om tot een selectie te komen. Grofweg zijn er twee aanpakken te onderscheiden: een budgetbeperking of een gewenst marktaandeel. Bij een budgetbeperking wordt doorgaans in de landen met de grootste afzetmarkten octrooi aangevraagd tot het budget is bereikt.
Het doel van een aanpak gericht op een gewenst marktaandeel is het voor concurrenten minder aantrekkelijk maken om het product in de resterende kleine afzetmarkt aan te bieden. Een dergelijke aanpak voor de Europese markt betekent doorgaans dat ten minste een octrooi in het Verenigd Koninkrijk, Duitsland en Frankrijk noodzakelijk is.
Toeleverketenpreventie
Bescherming van een uitvinding is bij voorkeur gericht op het begin van de toeleverketen. Het aanspreken van één of een paar concurrenten of toeleveranciers staat immers doorgaans in geen verhouding tot het in veel landen aanspreken van distributeurs en afnemers. Deze strategie werkt echter alleen goed indien de drempel voor een producent om naar een ander land te gaan relatief hoog is. Verder zijn randvoorwaarden dat het land een goed functionerend octrooisysteem heeft en dat de drempel voor nieuwe producenten om de markt te betreden hoog is. Is aan deze voorwaarde niet voldaan dan is het afschermen van een deel van de afzetmarkt waarschijnlijk een betere optie. Een bevolking van een land verplaatst zich immers minder makkelijk dan een concurrent.
Wil je jouw uitvinding octrooieren en heb je nog vragen over je landenkeuze of andere zaken? Neem dan gerust contact op met mij.
Wilt u meer informatie over patenten? Download dan het (gratis) Handboek Patenten! Het Handboek Patenten behandelt de meest voorkomende vragen van ondernemers over het beschermen je uitvinding tegen namaak.