Auteursrecht
Allereerst is er natuurlijk het auteursrecht, het recht van de maker op een persoonlijke creatie. Een ontwerp van een gebouw of meubel is een persoonlijke creatie die voor bescherming onder dit recht in aanmerking komt. Het is een recht zonder vastlegging in een register, het recht ontstaat vanzelf bij de creatie van de vormgeving. De vormgeving moet wel een “eigen karakter” hebben en een “persoonlijk stempel van de maker dragen” om auteursrecht te kunnen claimen. Kortom, het moet een beetje origineel zijn en het mag ook geen (opzettelijke) kopie van iets van een ander zijn. Het auteursrecht is een breed recht dat, omdat het niet kan worden vastgelegd in een register, altijd bewezen moet worden. Is het eenmaal bewezen en erkend, dan is het wel een lang recht: het monopolie reikt tot 70 jaar na de dood van de maker.
Modelrecht
Als het om vormgeving gaat is het modelrecht de grote broer van het auteursrecht. Het modelrecht is een registerrecht specifiek gericht op vormgeving, waarbij verschillende afbeeldingen van de vormgeving duidelijk laten zien waarop het monopolie geclaimd wordt: wat in het register staat is hetgeen dat beschermd is. Modelrecht kan enkel worden aangevraagd op vormgeving die nieuw is ten opzichte van wat er al bestond. Alle eerdere publicaties van vormgeving tellen mee. Omdat het voor mij vaak lastig is om een goed beeld te krijgen bij “wat er al was”, is het goed als een ontwerper zich bewust is van het vormgevingserfgoed en dat ook aangeeft als bij mij de vraag op het bureau komt of de vormgeving te beschermen is. Aan de hand van wat echt nieuw is aan de vormgeving, kan ik vervolgens een inschatting maken van het nut van een modelregistratie en de bescherming die een modelregistratie geeft. Omdat het modelrecht een commercieel recht is, gericht op de verkoop van de vormgeving, geldt dit recht, in perioden van 5 jaar, maximaal 25 jaar. Na 25 jaar wordt geacht dat de investering in de vormgeving is terugverdiend.
Andere mogelijkheden
Onder de juiste omstandigheden kan vormgeving ook worden beschermd door andere intellectuele eigendomsrechten, zoals het merkenrecht en het octrooirecht. Hier gaat het echter niet om wat we normaal gesproken onder vormgeving verstaan. Het merkrecht kan bijvoorbeeld een vorm beschermen die functioneert als onderscheidingsteken voor producten of diensten. Het octrooirecht kan een vormgeving beschermen die een bepaalde technische functie heeft. Hierover een andere keer of bekijk alvast ons gratis Litepaper:
Dus?
Samenvattend zijn er meerdere mogelijkheden om vormgeving te beschermen. Als het gaat om “design” kan deze bescherming zowel via het auteursrecht als via het modelrecht, waarbij beide rechten hun eigen voorwaarden en effecten hebben. Voor concrete informatie over welk nut een modelregistratie of het auteursrecht voor uw vormgeving zou hebben, kunt u altijd contact met ons opnemen.